Geen plastic probleem, maar gedragsprobleem

GENDEREN - Onlangs mocht ik een TedTalk houden over de biobased economy, circulaire economie en de echte oplossing. Geen symptoombestrijding maar het probleem van zwerfvuil en marine litter bij de bron aanpakken. Hoe simpel kan het zijn.

Plastics Fantastic, we danken onze welvaart aan Plastic (kunststoffen). Plastics zijn niet meer weg te denken uit onze samenleving. Zo maar een paar voorbeelden: Het telen van een komkommer kost 500 gram fossiele grondstof, een 0,5 gram fossiele grondstof (krimpfolie) kan een komkommer vers en 100 % consumeerbaar houden. Een vliegtuig bestaat uit meer dan 50 % plastic. Hoe krijg je zo’n gevaarte anders in de lucht. Hoe kunnen we anders brandstof besparen. Voor bloedtransfusies gebruik je plastic zakken. Auto’s bestaan ook voor een groot gedeelte uit kunststoffen en zijn een stuk zuiniger geworden met dank aan plastics. Onze voedingsmiddelen blijven veel langer vers en consumeerbaar door plastics. Het produceren van voedingsmiddelen heeft een hele grote milieu impact. Er is maar een fractie van verpakkingen nodig om al deze producten houdbaar te houden en er voor zorg te dragen dat wij geen voedingsmiddelen hoeven weg te gooien. Weggooien, dat is pas een milieubelasting. Isolatiematerialen uit plastics (polystyreen en polyurethaan)besparen heel veel energie. Het wereld voedselvraagstuk kunnen we oplossen door goed te verpakken. Wat een welvaart en welzijn zou dat de wereld brengen. Voedsel voor iedereen en minder oorlogen. Een wereld zonder plastics is ondenkbaar en die zal er ook nooit komen.

Maar waarom zijn wij niet wat dankbaarder voor de producten die ons deze welvaart leveren en waarom moeten wij alles in het milieu gooien.
Biobased kunststoffen kunnen een stuk van de oplossing zijn. Het voordeel is dat ze hernieuwbaar zijn en dus een oneindige bron zijn. Echter in de end of life fase hebben ze meestal dezelfde eigenschappen dan de traditionele plastics. De meeste politici roepen in koor: Bio, Bio, Bio maar als we vragen wat de definitie is van Bio dan weten ze het niet. Los nog maar even van het feit hoe herkennen wij bio kunststoffen na de gebruiksfase. En als we dat al weten, in welke bak moeten we ze dan doen om ze een tweede leven te geven, of zinvol in te zamelen zonder andere inzamelstromen te vervuilen. Kunststoffen kunnen we o.a. maken uit aardappelzetmeel, maiszetmeel, suikerriet, rioolslib en ga zo maar even door. De bronnen zijn oneindig en onze industrie is enorm innovatief. Over enige jaren kunnen we van heel veel stromen plastics maken.

De circulaire economie is ook een gedeelte van de oplossing. Veel plastics kunnen een tweede, derde, vierde…… leven krijgen. Als we zinvol scheiden, zinvol inzamelen, zinvol recyclen dan zijn daar nog veel mogelijkheden. Ook nascheiding zal steeds meer terrein gaan winnen. Echter producten inzamelen, waarvan de milieubelasting een tienvoud is van de milieuwinst, is niet zo zinvol. Denk aan een sambalzakje. Afvalverbranders laten draaien op fossiele brandstoffen en de calorische waarde (het dunne zwaar vervuilde plastics) uit het verbrandingsoven halen is milieutechnisch niet echt verantwoord. Voor elke kilo plastics die je eruit haalt, moet je een kilo fossiele brandstof toevoegen. En zolang we geen markten ontwikkelen voor gerecyclede plastics is het zinloos om alles in te zamelen. De plastic Hero zak bestaat nog steeds uit een Virgin grondstof. De zakken worden met veel Europese subsidie in het Oostblok geproduceerd en onze gemeentebesturen weigeren categorisch om plastics in te zamelen in gerecyclede zakken. Zo ontstaat er dus nooit een circulaire economie.

De oplossing voor zwerfafval en marine litter is lik op stuk beleid. In Japan, Canada en Singapore zie je geen zwerfafval. Dat doe je een keer in je leven, iets op straat gooien en daarna nooit meer. In Europa willen we goed gedrag belonen, maar ik heb nog nooit geld terug gekregen als ik bij een snelheidscontrole niet aan de maximum snelheid zat. We geven ontwikkelingshulp aan landen die met bulldozers hun afvalstromen via de rivieren de zeeën induwen. Dit moet toch gemakkelijk te sturen zijn. Benoem het probleem en de oplossing is nabij. Wel geld om met installaties plastics uit de zee te halen maar geen beleid en geld om te voorkomen dat het niet in de zee terecht komt.
De oplossing is een gedragsverandering, er mag niets meer in het milieu komen.

Joan Hanegraaf