De grote ‘Kerstvlees-etikettencontrole’ 2019

ZALTBOMMEL - De stress voor het voorbereiden van het kerstdiner is bij sommigen wellicht al aanwezig. Wordt het dit jaar de ouderwetse gevulde kalkoen of gaan we massaal voor de gezelligheid van het gourmetten? In elk geval hebben wij al onderzoek gedaan naar de juistheid van de etiketten van de ‘kerstvlees–pakketten’ die momenteel in alle supermarktfolders worden aangeboden. Dit onderzoek deden we in samenwerking met Normec Foodcare, waar N&S Quality sinds dit jaar deel van uitmaakt. Mathijs Brink (N&S Quality) en Judith ter Weele (Normec Foodcare) gingen samen op onderzoek uit en zetten hun bevindingen op een rijtje. 

Voor een helder beeld zijn de declaraties van meerdere productverpakkingen uitvoerig bestudeerd en gecontroleerd. De etiketten van de kerstartikelen zijn met name gecontroleerd op conformiteit met Verordening (EU) nr. 1169/2011 (verder te noemen: de verordening) over de verstrekking van voedselinformatie aan consumenten. Daarnaast zullen ook de Additievenverordening (1333/2008) en de Algemene hygiëneverordening (853/2004) de revue passeren.

Verplichte vermeldingen op het etiket
We zien dat het gros van de verpakkingen volledig voldoet aan de verplichte vermeldingen op het etiket. Bij enkele kerstartikelen sluipt er nog wel eens een foutje in. Zo werd bij een verpakking met gekonfijte eend het percentage eendenbout niet benoemd in de benaming of de ingrediëntendeclaratie. Dit is volgens artikel 22 van de verordening wel verplicht. Ook was in dit onderzochte geval de verwijzing naar de houdbaarheidsdatum op het etiket te algemeen. Bij twee andere producten bleek de volgorde van de voedingswaardetabel door elkaar gehusseld en bij met name de verse vleesartikelen was het soms een uitdaging om het etiket goed te kunnen lezen. Dat leidt tot het volgende onderwerp.

In de Nederlandse taal en goed leesbaar
Juist met kerst willen we een speciaal stukje vlees op ons bord. Niet vreemd dat er ook wel eens iets uit het buitenland wordt geïmporteerd. Maar hoe zit het dan met de declaraties? Kunnen deze gewoon over worden genomen van de meegeleverde specificatie? Het antwoord is nee, tenzij de leverancier zo vriendelijk is geweest om de Nederlandse declaratie mee te geven. In artikel 15 van de verordening staat dat de verplichte voedselinformatie moet worden aangebracht in een taal die makkelijk te begrijpen is voor consumenten van de lidstaten waar het levensmiddel in kwestie in de handel wordt gebracht. In het Warenwetbesluit Informatie Levensmiddelen is vermeld dat de verplichte vermeldingen op het etiket in de Nederlandse taal moeten zijn opgenomen. Het is wel toegestaan om de declaratie in aanvullende talen te vermelden. Op Iers vlees stond de declaratie in vele verschillende talen vermeld, behalve in het Nederlands.

En zijn alle verplichte vermeldingen op het etiket aanwezig, dan is het logisch dat deze goed leesbaar moeten zijn voor de consument. De leesbaarheid wordt onder meer bepaald door de afstand tussen de letters, de afstand tussen de regels, de lijndikte, de kleur van het lettertype, de verhouding tussen letterbreedte- en hoogte, het oppervlak van het materiaal en het aanzienlijke contrast tussen schrift en achtergrond en tot slot de grootte van het lettertype. Voor wat betreft de lettergrootte is de wet duidelijk: wanneer het grootste oppervlak van de verpakking kleiner is dan 80 cm2 dan moet de x-hoogte minimaal 0,9 mm zijn. Is het grootste oppervlak van de verpakking 80 cm2 of groter, dan moet de x-hoogte minimaal 1,2 mm zijn. Tot slot kwamen we een aantal verpakkingen tegen waarbij het vrijgekomen dripvocht van het vlees het lastig maakt om de etiketten goed te kunnen lezen. Een aandachtspuntje voor de producent of verhandelaar.

Vers vlees, vleesbereiding en vleesproduct
Wettelijk gezien kun je vleesartikelen onderverdelen in drie soorten groepen: vers vlees, vleesbereidingen en vleesproducten. Hoewel dit niet ingewikkeld klinkt, kan het lastig zijn om te bepalen tot welke categorie het product behoort. Moet al deze informatie op het etiket vermeld worden? Nee, maar het is wel van belang om te weten waartoe het product behoort, om bijvoorbeeld te kunnen bepalen welke additieven je er aan toe mag voegen. Hieronder volgen nog eens de wettelijke definities volgens Verordening (EG) nr. 853/2004:

• Vers vlees heeft, buiten de koel- of vriesbehandeling, geen enkele behandeling ondergaan om de houdbaarheid te bevorderen. Een voorbeeld hiervan is een konijnenbout of ander wild, al dan niet zelf geschoten, zonder toevoegingen.
• Vleesbereiding is vers vlees, met inbegrip van in kleinere stukken gehakt vlees, waaraan levensmiddelen, kruiderijen of additieven zijn toegevoegd of vers vlees dat een verwerking heeft ondergaan zonder de inwendige spierweefselstructuur van het vlees te veranderen. De kenmerken van vers vlees zijn ook onveranderd. Denk bijvoorbeeld aan een ham-kaas rollade, een eendenborstfilet met honing en tijm of de mini-cordonbleus (indien niet gegaard) die je op bijna elke gourmetschaal kunt vinden.
• Tot slot de vleesproducten; verkregen door verwerking van vlees of door verdere verwerking van zulke verwerkte producten, zodat op het snijvlak geconstateerd kan worden dat de kenmerken van vers vlees verdwenen zijn. Voorbeelden hiervan zijn gegaarde schnitzeltjes (rond kerst natuurlijk in de vorm van een kerstboom) of bakworst en balkenbrij waarvan de geur je doet denken aan de gezellige kerstmarkten van weleer.

En hoe bepaal je met deze kennis nou wat vers vlees, een vleesbereiding of een vleesproduct is? De beoordeling hiervan wordt gedaan door de organoleptische kenmerken te bepalen. Het is dus vooral goed ruiken, kijken en proeven om te beoordelen of iets een vleesbereiding of vleesproduct is.

Wegwijs in de additievenwetgeving
Nu we (hopelijk) weten tot welke categorie het product behoort, kunnen we bepalen welke additieven wel en niet mogen worden toegevoegd. Want met betrekking tot het gebruik van additieven werd er nog regelmatig een foutje gevonden op het etiket. Neem als voorbeeld de ham-kaas rollade, een product uit de categorie vleesbereiding. Vlees waar ingrediënten aan zijn toegevoegd, zoals kaas. Volgens de ingrediëntendeclaratie bevat de kaas E160b, een veel gebruikte kleurstof om de kaas geler te maken. Maar volgens tabel 2 van Verordening (EG) nr. 1333/2008 inzake levensmiddelenadditieven is de aanwezigheid van een levensmiddelenkleurstof in o.a. vleesbereidingen niet toegestaan, volgens het ‘carry-over’-beginsel van artikel 18. In andere woorden: de kleurstof E160b mag niet via de kaas worden toegevoegd aan de rollade. Hieronder volgt nog een kort stappenplan hoe je kan bepalen of het additief in het product is toegestaan, op basis van  van Verordening (EG) nr. 1333/2008.

1. Kwalificeer het product; in welke categorie is het product in te delen?
2. Bepaal of het gebruik van het additief is toegestaan.
3. Bepaal of de aanwezigheid via het ‘carry-over’-beginsel is toegestaan (zie ook tabellen 1 en 2).
4. Heeft het additief een technologische functie in het eindproduct?
5. Indien het een technologische functie heeft, is de declaratie verplicht.
6. Indien het geen technologische functie heeft, is de declaratie niet verplicht tenzij het een allergeen betreft.

Gij zult niet misleiden
We benoemden eerder geïmporteerde producten waarbij het omzetten van de declaratie naar het Nederlands vergeten wordt. Er zijn ook andere gevaren ontdekt van het omlabelen van producten. Zo stond er op de voorkant van een verpakking met rundercarpaccio dat het product voor 100% uit rundvlees bestaat. Maar als we de kleine lettertjes op de zijkant van de verpakking moeten geloven, blijkt dat de carpaccio behalve rundvlees ook water, zout en andere ingrediënten bevat. De informatie op de voorkant is dan misleidend voor de consument. Daarnaast kan een dergelijke fout bij het omlabelen ook een verkeerde allergenendeclaratie tot gevolg hebben. Iets wat te allen tijde voorkomen moet worden.

Bij de rest van de etiketcontroles was geen aanleiding om de wenkbrauwen op te trekken. Wel hebben we nog nagekeken of de wet iets zegt over ‘Angus’-vlees. Er zijn tegenwoordig allerlei varianten waar ‘Angus’ of ‘Black Angus’ een belangrijk onderdeel van is: Black Angusburger, Anguscarpaccio of Angusbitterballen. Maar wat is (Black) Angus eigenlijk en wat zegt de wet hierover? Angus is een runderras dat volgens velen kwalitatief goed vlees levert omdat het vet gemarmerd door het vlees zit. Hierdoor geeft het vet veel smaak aan het vlees. Dat maakt het tevens een populair product voor de kerstdagen. Black Angus is de bekendste van het ras dat eigenlijk Aberdeen Angus heet en een rode en zwarte variant heeft. Verrassend genoeg staat hier niets over gedefinieerd in de wet. De receptuur voor bijvoorbeeld een Angusburger is niet wettelijk vastgelegd en voor het vleesaandeel geldt geen minimum. Ook hetgeen als Angus mag worden verkocht staat niet in wet beschreven. In de Verenigde Staten moet “Certified Angus Beef” minimaal 51% van de genen van het origineel Angus bevatten. Het handelsmerk ‘AngusSource’ van de American Angus Association stelt 50% als minimum.
De benaming “Angusburger” kan volgens Verordening (EG) nr. 1924/2006 worden gezien als claim, aangezien het om een niet-verplichte aanduiding gaat waarmee wordt gesteld, de indruk gewekt of geïmpliceerd dat een levensmiddel bepaalde eigenschappen heeft. Daarbij mag de claim uiteraard niet misleidend zijn. Tot slot zal het percentage Angusvlees vermeld moeten worden, aangezien het ingrediënt wordt genoemd in de benaming van het levensmiddel. Dit bleek netjes het geval op de etiketten die zijn gecontroleerd.

Land van oorsprong
Een opvallende waarneming in ons onderzoek was het land van oorsprong dat op enkele etiketten wordt vermeld. Voor rundvlees geldt dat het land waar het dier geboren, grootgebracht en geslacht is moet worden vermeld op het etiket. Bij onbewerkt vlees van varken, geit, schaap, kip en gevogelte (vers, gekoeld of diepgevroren) moet staan waar het dier is gehouden en waar het is geslacht. Het kan voor de consument wel verwarrend zijn wanneer een stukje vlees uit zowel Polen, Tsjechië, Duitsland als Hongarije komt. Soms wordt de groep landen al breder vermeld en is het land van herkomst Europa.

Conclusie
Uit de etikettencontrole van dit jaar blijkt dat veel etiketten netjes alle verplichte vermeldingen bevatten. Toch zijn er ook verbeterpunten in bijvoorbeeld het juist vermelden van de verplichte vermeldingen. Daarnaast laat het zien dat etikettering van vleesartikelen soms behoorlijk complex is en een foutje snel gemaakt.

Fijne kerst!
Tot slot wensen we ieder via deze weg een hele fijn kerst en een goed uiteinde! Ook in het nieuwe jaar staan onze specialisten weer voor je klaar. Dus heb je aanvullende vragen over etikettering, behoefte aan advies over voedselveiligheid, productkwaliteit en smaak of wil je een training volgen in het toepassen van additieven-wetgeving? Wij helpen je graag. Stuur een mail naar kenniscentrum@ns-quality.nl of bel 0418 57 58 59.

Bron: N&S Quality - partner FoodPro Network